چرا مس زنجان

بازدید: 954 بازدید
2 112 1

[ez-toc]

پیشینه صنعت مسگری

در استان زنجان از گذشته بسیار دور، تولید کنندگان زیادی به تولید انواع ظروف مسی ساده مصرفی، تزئینی، نقش دار و قلم خورده در انواع و اقسام آن می‌پرداخته‌اند، که کلید این تولیدات به وسیله دست و با ابزارهای ساده صورت می‌پذیرفته است و از نظر کیفیت هم نمونه‌های بسیار زیبائی از گذشته موجود است.

صنعت دستی مس در زنجان به بیش از هزار سال قبل و دوره ساسانیان در زنجان باز می‌گردد و احتمالا مهمترین مقطع رشد صنایع مس زنجان در دوره سلجوقیان بود که صنعتگران زنجانی برای این اقوام تازه استقرار یافته ترک آفتابه لگن‌های مسی با نقش حیوانات اساطیری می‌ساختند.

صنعت مس
مس علاوه بر زیبایی و اصالت هویت، دارای خواص درمانی بسیاری است

بعدها در دوره ایلخانان با ورود تعدادی هنرمند چینی به وسیله هولاکوخان به زنجان، صنعت مس زنجان تکامل بیشتری یافت و آفتابه لگن‌های مسی برجسته و منقش این شهر با نقش‌های برجسته از گل و گیاه و با لگن‌های کنگره‌دار مزین شده و برای صدور به بلاد چین و کناره‌های مدیترانه آن روز مهیا شد اما متاسفانه این نوع آفتابه لگن‌های عتیقه که یادگار تکامل صنایع دستی زنجان در ادوار هزاره و پیش از هزاره اول بود چیزی باقی نمانده و بیشتر آنها رهسپار کوره‌های ذوب مس شده است.

مراحل ساخت ظروف مسی

  • ساخت بدنه ی ظرف مسی
  • چکش کاری
  • سفید کاری یا قلع اندود
  • اتصال دسته به ظروف توسط سوراخ کاری
  • براق کاری (پولیش)

 

محصولات مسی تولید زنجان

از شمش مسی برای تهیه ورق مسی بوسیله چکش کاری استفاده می کنند. برای ساخت ظرف های کوچک از یک تکه مس استفاده و آنقدر آن را چکش کاری می کنند تا شکل مورد نظر به دست آید ظروف بزرگتر از دو یا چند ورق مسی ساخته می شود. مس علاوه بر زیبایی و اصالت هویت، دارای خواص درمانی بسیاری است، به‌گونه‌ای که بسیاری از پزشکان استفاده از ظروف مسی را به بیماران خود توصیه می‌کنند.

به همین جهت علاوه‌برساخت ظروفی مانند قابلمه و دیگچه‌های مسی، به ساخت سایر ظروف با این فلز گران‌بها همچون کتری، قوری، لیوان نیز توجه شده است.

ظروف دکوری مسی شامل آفتابه لگن مسی، گلدان مسی، سماور مسی است.

ظروف پخت و پز مسینیز شامل قابلمه و تیانچه مسی، کتری مسی، قهوه جوش مسی، تابه مسی، دیزی پز مسی می شود. همچنین ظروف پذیرایی مسی شامل پارچ و لیوان مسی، قوری مسی، سینی و دیس مسی، قاشق و چنگال مسی، قندان و شکلات خوری مسی و بسیاری ظروف مسی دیگر که هر روز هم به تنوع این محصولات اضافه می شود، است.

از روش‌های به‌کار رفته برای تزئینات بر روی ظروف مسی در این شهر می‌توان به قلم‌زنی و حکاکی روی مس اشاره کرد. علاوه بر آن زیور آلات مسی نیز ساخته شده و مورد توجه قرار گرفته است.

ظروف مسی زنجان
از ظروف مسی هم میتوان به صورت دکوری استفاده کرد

 

حکاکی روی مس

در حال حاضر حکاکی روی مس در شهر زنجان انجام می شود، طرح های رایج در حکاکی مس زنجان بیشتر از طرح های قدیمی و سنتی ایران الهام گرفته شده است و در بین نقوش مختلف اسلیمی، ختائی، بته جقه، گل و بوته و مکان های تاریخی و مناظر شکار حیوانات است که از نگاره های عامیانه یا سنتی مایه گرفته است.

 

راه های تشخیص ظروف مسی اصل

  • درخشان و براق بودن قلع داخل ظرف
  • داشتن ظرافت و ریزه کاری
  • دارای چکش زنی ریز و منظم
  • ورق مس به کار رفته در آن با کیفیت و ضخیم است
  • مهر سازنده ظروف مسی روی ظروف حک شده است (ممکن است زیر ظرف حک شود)

 

کارکردهای مس در بدن انسان

 

کاربرد مس در بدن
در درمان کمخونی، دردهای مفصلی و ترمیم زخم ها و… اشاره نمود.

مس به فرایند سوخت و ساز بدن کمک می‌کند، سلول‌های مغزی با کمبود مس در انجام کارهای خود ناتوانند یا بسیار ضعیف عمل می‌کنند، مس باعث کمک در جذب و استفاده آهن در بدن می‌شود و میتوان از آن در درمان کمخونی، دردهای مفصلی و ترمیم زخم ها اشاره نمود.

مس یکی از مواد اولیه بسیاری از آنزیم‌های حیاتی بدن و یک آنتی‌اکسیدان است و رادیکال‌های آزاد را نابود می‌کند که این به بدن کمک می‌کند تا با رادیکال‌های آزاد و آسیب‌های آن‌ها مانند پیری زودرس، سرطان، تخریب سلول‌های بدن و غیره مقابله کند.

مس توسط سلول‌های انسان از جمله سلول‌های مغزی مورد استفاده قرار می‌گیرد تا آنجا که در عمل کردهای مغز نقش پایه‌ای دارد. سلول‌های خون برای رشد و ادامه حیات نیازمند مس هستند.

 

 

تولیدی زیورآلات مسی زیبا

تولید کنندگان فلز مس ذخایر با ارزش صنعتی ایران به حساب می آیند. مس در صنعت و تولیدات محصولات گوناگونی نقش دارد. یکی از این حوزه های ظروف مس، زیورآلات مس و لوازم دکوری مسی می باشد. این فلز گاها با فلزات دیگر از قبیل پلاتین، طلا، روی بصورت آلیاژ وارد دنیای مد و زیورآلات می شود.

ویژگی اصلی مس، قابلیت چکش خواری و شکل پذیری آن می باشد. که موجب شده تکنیک های تزئینی مثل فیروزه کوبی، مشبک کاری، پتینه کاری، قلم زنی ، حکاکی و… قابل اجرا باشد.

 

فارغ از زیبایی به دلیل خواصی که ظروف مسی و زیورآلات مسی دارند، مورد استقبال مردم می باشند. همچنین طول عمر صنایع دستی مسی زیاد است. همین یکی از دلایل جذابیت خرید زیورآلات و ظروف مسی به شمار می رود. کیفیت ساخت، مرغوبیت مس، مس خالص و استحکام تعیین کننده اصالت زیورآلات مسی و ظروف مسی است. هرچه اصالت محصول در تولیدی زیورآلات مسی رعایت شود، برتری آن را نشان می دهد.

بنابراین نمی توان قطعا گفت فلان تولیدی زیورآلات مسی یا فلان شهر بهتر یا بدتر است. فقط با در نظر گرفتن برخی پارامترها و فاکتورها می توان درباره هر محصول نظر داد.

 

مس و کاربرد آن در صنایع

مس نام یک عنصر جدول تناوبی با نماد شیمیایی Cu (برگرفته از واژهٔ لاتینcuprum) است. عدد اتمی آن ۲۹ در گروه یازدهم جدول تناوبی قرار گرفته است. و عنصری فلزی با ویژگی‌های شکل‌پذیری و رسانایی گرمایی و الکتریکی بالا است.

پس از نقره بالاترین رسانایی الکتریکی را دارد ولی به دلیل قیمت مناسب، از این فلز بیشتر از نقره در سیم برق و … استفاده می‌شود. مس خالص، نرم و چکش خوار است بخشی از آن که در برابر هوای آزاد قرار دارد به رنگ قرمز مایل به نارنجی است.

مس عنصری سودمند و مفید از لحاظ تجاری محسوب می شود. ترکیبات مس به رنگ سبز – آبی است. اولین عنصر شناخته شده است و دارای دو ایزوتوپ است. مس یکی از عناصر رایج در طبیعت است که بر اثر پدیده های طبیعی در محیط زیست به مقدار فراوان یافت میشود.

مس علاوه بر این‌که در سنگ‌های معدنی گوناگون وجود دارد، به حالت فلزی نیز یافت می‌شود. فلز مس بصورت سنگ‌های اکسیده، سنگ‌های سولفوره و مس طبیعی در طبیعت قرار دارد. سنگ‌های سولفوره براثر تغییرات جوی و فعل و انفعالات طبیعی به سنگ‌های اکسیده تبدیل می‌شوند.

سنگ‌های اکسیده بیشتر در قشر زمین وجود دارند. کانی‌هایی مثل آزوریت، مالاکیت و برنیت، همانند سولفیدهایی از جمله کالکوپیریت (CuFeS2), کالکوزین (Cu S), یا اکسیدهایی مانند کوپریت (Cu2O) از منابع مس هستند.

 

کاربردهای مس

کاربرد مس در صنعت ساختمان
کاربرد مس در صنعت برق
کاربرد مس در صنعت کشاورزی
کاربرد مس در صنعت استیل
و…

 

کاربردهای مس در صنعت ساختمان

امروزه معماران و طراحان از فلز مس در نمای خارجی ساختمان و هم دکوراسیون داخلی استفاده می کنند. استفاده از این فلز به اندازه آلومینیوم رایج نیست و اکسید شدن مس طراحان را برای استفاده از آن دچار تردید می کند. از این فلز در ساخت اشیاء دکوراتیو، انواع مجسمه، جواهرات، وسایل روشنایی، ظروف آشپزخانه، خطوط انتقال آب و بخار آب در ساختمان، سیم ها، لوله های مسی، لوله کشی منازل و… استفاده می شود.

 

کاربرد مس در صنعت برق

یکی از بهترین و ارزان ترین فلز های رسانای جریان الکتریسیته مس است این فلز به راحتی می تواند جریان برق را از خود عبور می دهد. همچنین به دلیل خصوصیات فلز مس، آن به یکی از ایمن ترین فلزات برای استفاده در سیم ها و ابزارآلات انتقال برق تبدیل شده است.

از بزرگ ترین مصرف کنندگان مس در بین صنایع دیگر صنعت برق است. از این فلز در ساخت کابل های برق فشار ضعیف، متوسط و قوی، به عنوان بخش اصلی موتورها و مبدل ها، آهنربای الکتریکی، لامپ های خلاء، لامپ های اشعه کاتدی و مگنترون ها در مایکروویو استفاده می شود.

 

کاربرد مس در صنعت کشاورزی

مس یک ماده ی مغذی اساسی و مورد نیاز برای رشد بهتر بافت های زنده در گیاهان و دیگر جانداران است.

از این فلز برای کنترل بیماری قارچی، اصلاح خاک کشاورزی، به عنوان محرک برای رشد مرغ ها و جوجه های پرواری او قارچ کش و مبارزه با حلزون ها در گیاهان استفاده می شود. همچنین سولفات مس یکی از پرکاربردترین مشتقات این فلز است.

 

کاربرد مس در صنعت استیل

استیل، آلیاژی از آهن است که مهمترین عناصر تشکیل دهنده آن کروم و نیکل می باشد که وجود حداقل میزان 10/5 درصد عنصر کروم آن را در برابر خوردگی محافظت می نماید.

گفتنی است به منظور افزایش مقاومت در برابر خوردگی در محیط های خاص و افزایش مقاومت در برابر اکسیداسیون، عناصری مانند نیکل، مولیبدن، تیتانیوم، آلومینیوم، نایوبیوم، مس، نیتروژن، گوگرد، فسفر، و یا سلنیوم به این آلیاژ افزوده شود که این عناصر ویژگی های خاصی به این فلز می بخشد.

 

تمیز کردن ظروف مسی با روش های خانگی

ظروف مسی از جمله ظروفی هستند که از قدیم در میان آشپزهای ایرانی طرفدار داشته‌اند. اما امروزه سختی‌های تمیز کردن این ظروف باعث شده از آ‌‌نها تا حدودی کمتر استفاده‌ شوند. در اینجا چند روش برای تمیز کردن ظروف مسی اشاره می کنیم.

روش اول: ترکیب سرکه، نمک و آرد

خمیر تهیه‌شده از ترکیب سرکه، نمک و آرد یکی از بهترین روش‌ها برای تمیز کردن ظروف مسی و سفید کردن آنها به‌شمار می‌رود. نمک موجود در این ترکیب به خاصیت اسیدی سرکه کمک می‌کند تا از سطح زنگ‌زده‌ی ظرف عبور کند. نمک نیز به‌عنوان عاملی ساینده عمل می‌کند.

اما عنصر جادویی این ترکیب، همان آرد است که تأثیر سایندگی را ایجاد می‌کند و درنهایت، درخشش را به ظروف مسی بازمی‌گرداند. برای استفاده از این روش به نمک، آرد، سرکه و حوله یا دستمال آشپزخانه نیاز دارید.

  • کمی آرد را در یک ظرف بریزید.
  • به همان اندازه، نمک اضافه کنید.
  • سرکه را تا اندازه‌ای اضافه کنید که خمیری روان ایجاد شود.
  • مواد را خیلی خوب با هم ترکیب کنید.
  • سطح ظرف مسی را با استفاده از یک قلم‌مو به خمیر آغشته کنید.
  • اجازه دهید که ظرف به‌مدت 30 دقیقه به همان حالت باقی بماند.
  • با استفاده از یک حوله، خمیرها را از روی ظرف مسی پاک کنید تا تمامی لکه‌های آن ازبین برود و درخشش قبلی روی سطح ظرف ظاهر شود.

 

روش دوم: لیمو و نمک

لیمو یکی از موادی است که تقریبا در تمامی روش‌های شست‌وشو و لکه‌بری کاربرد دارد. می‌توان گفت که ترکیب لیمو و نمک می‌تواند هر لکه‌ی تیره و کدری را پاک کند.ماهیت اسیدی لیمو در ترکیب با نمک می‌تواند از خوردگی سطوح عبور کند و لکه‌های ظروف را ازبین ببرد. برای استفاده از این روش به لیمو،‌ نمک و حوله نیاز دارید.

  • لیمو را نصف کنید و آن را در ظرف نمک فرو کنید تا سطح آن کاملا با نمک پوشیده شود.
  • لیموی آغشته به نمک را روی سطح مسی بکشید تا فلز درخشان زیر آن ظاهر شود.
  • فراموش نکنید که لیمو حتما باید به نمک آغشته باشد. پس حتما تکه‌ی لیمو را بار دیگر در ظرف نمک بغلتانید و سپس آن را روی بخش‌های دیگر ظرف بکشید.
  • این کار را تکرار کنید تا تمام سطح ظرف مسی شما از سیاهی پاک شود.
  • پس از پاک شدن تمامی لکه‌ها، سطح مسی را با حوله پاک کنید.
  • سپس این کار را با یک حوله‌‌ی خشک تکرار کنید تا ظرف شما درخشان شود.

روش سوم: سرکه و جوش شیرین

اگر آرد ندارید، می‌توانید تنها با ترکیب جوش شیرین و سرکه، ظرف مسی خود را تمیز کنید. فقط کافی‌ست خمیری از سرکه و جوش شیرین را روی ظرف مسی بکشید. برای این کار تنها به سرکه، جوش شیرین و حوله یا دستمال نیاز دارید. (می‌توانید به‌جای جوش شیرین از نمک استفاده کنید.

  • کمی جوش شیرین را در ظرفی بریزید.
  • به همان میزان سرکه اضافه کنید.
  • مواد را خوب مخلوط کنید تا حباب‌ها ازبین بروند.
  • خمیر آماده‌شده را با یک قلم‌مو روی ظرف بکشید تا سطح آن کاملا پوشیده شود.
  • اجازه دهید که این خمیر به‌مدت 30 دقیقه روی ظرف بماند.
  • با حوله‌ای تمیز، خمیر خشک‌شده را از روی ظرف پاک کنید.
  • با همان حوله، تمامی سطح مسی را تمیز کنید تا درخشش فلز روی ظرف نمایان شود.

 

روش چهارم: سس گوجه‌فرنگی

شاید تصور کنید که استفاده از سس گوجه‌فرنگی برای تمیز کردن ظروف مسی چندان کارساز نباشد، اما این‌طور نیست. نمک و سرکه‌ی موجود در سس گوجه به لکه‌زدایی ظروف مسی کمک می‌کند. همچنین می‌توانید با موم عسل و روغن زیتون، پولیشی طبیعی تهیه کنید تا درخشش ظرف مسی شما حفظ شود. این روش برای پولیش سطوح چوبی نیز کاربرد دارد. در این روش به سس گوجه، روغن زیتون (یک قاشق غذاخوری)، موم زنبور عسل (یک قاشق چای‌خوری) و حوله یا دستمال آشپزخانه نیاز دارید.

  • سطح ظرف مسی را کاملا با سس گوجه بپوشانید.
  • اجازه دهید که سس گوجه به‌مدت یک ساعت روی ظرف بماند تا تأثیر خود را اعمال کند.
  • سپس با دستمالی تمیز، سس گوجه را از روی ظرف پاک کنید.
  • یک قاشق غذاخوری از روغن زیتون را با یک قاشق غذاخوری از موم زنبور عسل ترکیب کنید و خیلی خوب، هم بزنید.
  • می‌توانید موم را در مایکروفر یا روی اجاق قرار دهید تا نرم شود.
  • فراموش نکنید که موم به‌سرعت سفت می‌شود؛ پس هرچه سریع‌تر روغن زیتون را به آن اضافه کنید.
  • سپس سطح ظرف را کاملا با این ترکیب بپوشانید.
  • می‌توانید این کار را با یک قلم‌مو یا پارچه‌ی کتان انجام دهید. این کار را تا جایی تکرار کنید که درخشش به ظرف مسی شما بازگردد.

 

روش پنجم: جوش شیرین و لیمو

ترکیب لیمو و جوش شیرین نیز در تمیز کردن ظروف مسی مؤثر است. جوش شیرین به‌عنوان یک عامل ساینده عمل و به خاصیت اسیدی لیمو کمک می‌کند تا به سطح ظرف مسی نفوذ کند. برای استفاده از این روش به لیمو، جوش شیرین و حوله یا دستمال آشپزخانه نیاز دارید.

  • کمی جوش شیرین را در یک ظرف بریزید.
  • آب لیمو را بگیرید و به آن اضافه کنید تا خمیری روان ایجاد شود.
  • نگران گاز و حباب‌ها نباشید و دو ماده را خیلی خوب با هم ترکیب کنید.
  • خمیر را با یک قلم‌مو، روی سطح مسی بکشید.
  • اجازه دهید که خمیر به‌مدت 30 دقیقه روی ظرف بماند. برای تأثیر بهتر می‌توانید پس از چند دقیقه، خمیر بیشتری را روی ظرف بکشید.
  • سپس با دستمالی تمیز، خمیر خشک‌شده را از روی ظرف پاک کنید.

چند نکته مهم

  • می‌توانید به‌جای نمک یا جوش شیرین در ترکیب با لیمو یا سرکه، از کرم تارتار استفاده کنید.
  • رطوبت بیش‌ازاندازه باعث سیاه‌شدن ظروف مسی می‌شود.
  • این روش‌های تمیز کردن ظروف مسی را می‌توان برای پاک‌سازی آلیاژهای دیگر مس، مثل برنز و برنج نیز استفاده کرد.
  • لوازم زینتی مسی که با لاک الکل مخصوص پوشیده‌ شده‌اند، به‌سادگی با مایع ظرف‌شویی تمیز می‌شوند.
  • اگر ظروف مسی را با دستمال آشپزخانه و مقداری روغن گیاهی پولیش کنید، از سیاه‌‌شدن ظروف مسی در درازمدت جلوگیری می‌کنید.
دسته‌بندی صنایع دستی زنجان مس
اشتراک گذاری
نوشته های مرتبط

یک پاسخ به “چرا مس زنجان”

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

سبد خرید

هیچ محصولی در سبد خرید نیست.

ورود به سایت