چرا مس زنجان

[ez-toc]

پیشینه صنعت مسگری

در استان زنجان از گذشته بسیار دور، تولید کنندگان زیادی به تولید انواع ظروف مسی ساده مصرفی، تزئینی، نقش دار و قلم خورده در انواع و اقسام آن می‌پرداخته‌اند، که کلید این تولیدات به وسیله دست و با ابزارهای ساده صورت می‌پذیرفته است و از نظر کیفیت هم نمونه‌های بسیار زیبائی از گذشته موجود است.

صنعت دستی مس در زنجان به بیش از هزار سال قبل و دوره ساسانیان در زنجان باز می‌گردد و احتمالا مهمترین مقطع رشد صنایع مس زنجان در دوره سلجوقیان بود که صنعتگران زنجانی برای این اقوام تازه استقرار یافته ترک آفتابه لگن‌های مسی با نقش حیوانات اساطیری می‌ساختند.

بعدها در دوره ایلخانان با ورود تعدادی هنرمند چینی به وسیله هولاکوخان به زنجان، صنعت مس زنجان تکامل بیشتری یافت و آفتابه لگن‌های مسی برجسته و منقش این شهر با نقش‌های برجسته از گل و گیاه و با لگن‌های کنگره‌دار مزین شده و برای صدور به بلاد چین و کناره‌های مدیترانه آن روز مهیا شد اما متاسفانه این نوع آفتابه لگن‌های عتیقه که یادگار تکامل صنایع دستی زنجان در ادوار هزاره و پیش از هزاره اول بود چیزی باقی نمانده و بیشتر آنها رهسپار کوره‌های ذوب مس شده است.

مراحل ساخت ظروف مسی

• ساخت بدنه ی ظرف مسی
• چکش کاری
• سفید کاری یا قلع اندود
• اتصال دسته به ظروف توسط سوراخ کاری
• براق کاری (پولیش)

محصولات مسی تولید زنجان

از شمش مسی برای تهیه ورق مسی بوسیله چکش کاری استفاده می کنند. برای ساخت ظرف های کوچک از یک تکه مس استفاده و آنقدر آن را چکش کاری می کنند تا شکل مورد نظر به دست آید ظروف بزرگتر از دو یا چند ورق مسی ساخته می شود. مس علاوه بر زیبایی و اصالت هویت، دارای خواص درمانی بسیاری است، به‌گونه‌ای که بسیاری از پزشکان استفاده از ظروف مسی را به بیماران خود توصیه می‌کنند.

به همین جهت علاوه‌برساخت ظروفی مانند قابلمه و دیگچه‌های مسی، به ساخت سایر ظروف با این فلز گران‌بها همچون کتری، قوری، لیوان نیز توجه شده است.

ظروف دکوری مسی شامل آفتابه لگن مسی، گلدان مسی، سماور مسی است.

ظروف پخت و پز مسینیز شامل قابلمه و تیانچه مسی، کتری مسی، قهوه جوش مسی، تابه مسی، دیزی پز مسی می شود. همچنین ظروف پذیرایی مسی شامل پارچ و لیوان مسی، قوری مسی، سینی و دیس مسی، قاشق و چنگال مسی، قندان و شکلات خوری مسی و بسیاری ظروف مسی دیگر که هر روز هم به تنوع این محصولات اضافه می شود، است.

از روش‌های به‌کار رفته برای تزئینات بر روی ظروف مسی در این شهر می‌توان به قلم‌زنی و حکاکی روی مس اشاره کرد. علاوه بر آن زیور آلات مسی نیز ساخته شده و مورد توجه قرار گرفته است.

حکاکی روی مس

در حال حاضر حکاکی روی مس در شهر زنجان انجام می شود، طرح های رایج در حکاکی مس زنجان بیشتر از طرح های قدیمی و سنتی ایران الهام گرفته شده است و در بین نقوش مختلف اسلیمی، ختائی، بته جقه، گل و بوته و مکان های تاریخی و مناظر شکار حیوانات است که از نگاره های عامیانه یا سنتی مایه گرفته است.

راه های تشخیص ظروف مسی اصل

• درخشان و براق بودن قلع داخل ظرف
• داشتن ظرافت و ریزه کاری
• دارای چکش زنی ریز و منظم
• ورق مس به کار رفته در آن با کیفیت و ضخیم است
• مهر سازنده ظروف مسی روی ظروف حک شده است (ممکن است زیر ظرف حک شود)

کارکردهای مس در بدن انسان

مس به فرایند سوخت و ساز بدن کمک می‌کند، سلول‌های مغزی با کمبود مس در انجام کارهای خود ناتوانند یا بسیار ضعیف عمل می‌کنند، مس باعث کمک در جذب و استفاده آهن در بدن می‌شود و میتوان از آن در درمان کمخونی، دردهای مفصلی و ترمیم زخم ها اشاره نمود.

مس یکی از مواد اولیه بسیاری از آنزیم‌های حیاتی بدن و یک آنتی‌اکسیدان است و رادیکال‌های آزاد را نابود می‌کند که این به بدن کمک می‌کند تا با رادیکال‌های آزاد و آسیب‌های آن‌ها مانند پیری زودرس، سرطان، تخریب سلول‌های بدن و غیره مقابله کند.

مس توسط سلول‌های انسان از جمله سلول‌های مغزی مورد استفاده قرار می‌گیرد تا آنجا که در عمل کردهای مغز نقش پایه‌ای دارد. سلول‌های خون برای رشد و ادامه حیات نیازمند مس هستند.

تولیدی زیورآلات مسی زیبا

تولید کنندگان فلز مس ذخایر با ارزش صنعتی ایران به حساب می آیند. مس در صنعت و تولیدات محصولات گوناگونی نقش دارد. یکی از این حوزه های ظروف مس، زیورآلات مس و لوازم دکوری مسی می باشد. این فلز گاها با فلزات دیگر از قبیل پلاتین، طلا، روی بصورت آلیاژ وارد دنیای مد و زیورآلات می شود.

ویژگی اصلی مس، قابلیت چکش خواری و شکل پذیری آن می باشد. که موجب شده تکنیک های تزئینی مثل فیروزه کوبی، مشبک کاری، پتینه کاری، قلم زنی ، حکاکی و… قابل اجرا باشد.

فارغ از زیبایی به دلیل خواصی که ظروف مسی و زیورآلات مسی دارند، مورد استقبال مردم می باشند. همچنین طول عمر صنایع دستی مسی زیاد است. همین یکی از دلایل جذابیت خرید زیورآلات و ظروف مسی به شمار می رود. کیفیت ساخت، مرغوبیت مس، مس خالص و استحکام تعیین کننده اصالت زیورآلات مسی و ظروف مسی است. هرچه اصالت محصول در تولیدی زیورآلات مسی رعایت شود، برتری آن را نشان می دهد.

بنابراین نمی توان قطعا گفت فلان تولیدی زیورآلات مسی یا فلان شهر بهتر یا بدتر است. فقط با در نظر گرفتن برخی پارامترها و فاکتورها می توان درباره هر محصول نظر داد.

مس و کاربرد آن در صنایع

مس نام یک عنصر جدول تناوبی با نماد شیمیایی Cu (برگرفته از واژهٔ لاتینcuprum) است. عدد اتمی آن ۲۹ در گروه یازدهم جدول تناوبی قرار گرفته است. و عنصری فلزی با ویژگی‌های شکل‌پذیری و رسانایی گرمایی و الکتریکی بالا است.

پس از نقره بالاترین رسانایی الکتریکی را دارد ولی به دلیل قیمت مناسب، از این فلز بیشتر از نقره در سیم برق و … استفاده می‌شود. مس خالص، نرم و چکش خوار است بخشی از آن که در برابر هوای آزاد قرار دارد به رنگ قرمز مایل به نارنجی است.

مس عنصری سودمند و مفید از لحاظ تجاری محسوب می شود. ترکیبات مس به رنگ سبز – آبی است. اولین عنصر شناخته شده است و دارای دو ایزوتوپ است. مس یکی از عناصر رایج در طبیعت است که بر اثر پدیده های طبیعی در محیط زیست به مقدار فراوان یافت میشود.

مس علاوه بر این‌که در سنگ‌های معدنی گوناگون وجود دارد، به حالت فلزی نیز یافت می‌شود. فلز مس بصورت سنگ‌های اکسیده، سنگ‌های سولفوره و مس طبیعی در طبیعت قرار دارد. سنگ‌های سولفوره براثر تغییرات جوی و فعل و انفعالات طبیعی به سنگ‌های اکسیده تبدیل می‌شوند.

سنگ‌های اکسیده بیشتر در قشر زمین وجود دارند. کانی‌هایی مثل آزوریت، مالاکیت و برنیت، همانند سولفیدهایی از جمله کالکوپیریت (CuFeS2), کالکوزین (Cu S), یا اکسیدهایی مانند کوپریت (Cu2O) از منابع مس هستند.

کاربردهای مس

کاربرد مس در صنعت ساختمان
کاربرد مس در صنعت برق
کاربرد مس در صنعت کشاورزی
کاربرد مس در صنعت استیل
و…

کاربردهای مس در صنعت ساختمان

امروزه معماران و طراحان از فلز مس در نمای خارجی ساختمان و هم دکوراسیون داخلی استفاده می کنند. استفاده از این فلز به اندازه آلومینیوم رایج نیست و اکسید شدن مس طراحان را برای استفاده از آن دچار تردید می کند. از این فلز در ساخت اشیاء دکوراتیو، انواع مجسمه، جواهرات، وسایل روشنایی، ظروف آشپزخانه، خطوط انتقال آب و بخار آب در ساختمان، سیم ها، لوله های مسی، لوله کشی منازل و… استفاده می شود.

کاربرد مس در صنعت برق

یکی از بهترین و ارزان ترین فلز های رسانای جریان الکتریسیته مس است این فلز به راحتی می تواند جریان برق را از خود عبور می دهد. همچنین به دلیل خصوصیات فلز مس، آن به یکی از ایمن ترین فلزات برای استفاده در سیم ها و ابزارآلات انتقال برق تبدیل شده است.

از بزرگ ترین مصرف کنندگان مس در بین صنایع دیگر صنعت برق است. از این فلز در ساخت کابل های برق فشار ضعیف، متوسط و قوی، به عنوان بخش اصلی موتورها و مبدل ها، آهنربای الکتریکی، لامپ های خلاء، لامپ های اشعه کاتدی و مگنترون ها در مایکروویو استفاده می شود.

کاربرد مس در صنعت کشاورزی

مس یک ماده ی مغذی اساسی و مورد نیاز برای رشد بهتر بافت های زنده در گیاهان و دیگر جانداران است.

از این فلز برای کنترل بیماری قارچی، اصلاح خاک کشاورزی، به عنوان محرک برای رشد مرغ ها و جوجه های پرواری او قارچ کش و مبارزه با حلزون ها در گیاهان استفاده می شود. همچنین سولفات مس یکی از پرکاربردترین مشتقات این فلز است.

کاربرد مس در صنعت استیل

استیل، آلیاژی از آهن است که مهمترین عناصر تشکیل دهنده آن کروم و نیکل می باشد که وجود حداقل میزان 10/5 درصد عنصر کروم آن را در برابر خوردگی محافظت می نماید.

گفتنی است به منظور افزایش مقاومت در برابر خوردگی در محیط های خاص و افزایش مقاومت در برابر اکسیداسیون، عناصری مانند نیکل، مولیبدن، تیتانیوم، آلومینیوم، نایوبیوم، مس، نیتروژن، گوگرد، فسفر، و یا سلنیوم به این آلیاژ افزوده شود که این عناصر ویژگی های خاصی به این فلز می بخشد.

تمیز کردن ظروف مسی با روش های خانگی

ظروف مسی از جمله ظروفی هستند که از قدیم در میان آشپزهای ایرانی طرفدار داشته‌اند. اما امروزه سختی‌های تمیز کردن این ظروف باعث شده از آ‌‌نها تا حدودی کمتر استفاده‌ شوند. در اینجا چند روش برای تمیز کردن ظروف مسی اشاره می کنیم.

روش اول: ترکیب سرکه، نمک و آرد

خمیر تهیه‌شده از ترکیب سرکه، نمک و آرد یکی از بهترین روش‌ها برای تمیز کردن ظروف مسی و سفید کردن آنها به‌شمار می‌رود. نمک موجود در این ترکیب به خاصیت اسیدی سرکه کمک می‌کند تا از سطح زنگ‌زده‌ی ظرف عبور کند. نمک نیز به‌عنوان عاملی ساینده عمل می‌کند.

اما عنصر جادویی این ترکیب، همان آرد است که تأثیر سایندگی را ایجاد می‌کند و درنهایت، درخشش را به ظروف مسی بازمی‌گرداند. برای استفاده از این روش به نمک، آرد، سرکه و حوله یا دستمال آشپزخانه نیاز دارید.

• کمی آرد را در یک ظرف بریزید.
• به همان اندازه، نمک اضافه کنید.
• سرکه را تا اندازه‌ای اضافه کنید که خمیری روان ایجاد شود.
• مواد را خیلی خوب با هم ترکیب کنید.
• سطح ظرف مسی را با استفاده از یک قلم‌مو به خمیر آغشته کنید.
• اجازه دهید که ظرف به‌مدت 30 دقیقه به همان حالت باقی بماند.
• با استفاده از یک حوله، خمیرها را از روی ظرف مسی پاک ک