لندوکس بزرگترین فروشگاه آنلاین شهر زنجان | خرید آنلاین خانه و آشپزخانه – ورزشی – میوه – صنایع دستی – موبایل – کتاب
صنایع دستی زنجان که یکی از استان هاى فعال کشور در این زمینه می باشد بسیار متنوع است .
یافته های باستان شناسی به دست آمده از این استان بر قدمت انواع صنایع دستی در این منطقه گواهی می دهد.
انواع صنایع دستى از قبیل چاقوسازی، گلیم بافى، جاجیم بافی، چارق دوزی، سفال گری، ملیله کارى، فرش بافى، فلزکارى، مسگرى و نقره سازى …در شهرستان هاى این استان متداول است.
بافت انواع قالى و قالیچه در مناطق مختلف استان رواج دارد ولى بیش ترین میزان تولید در منطقه زنجان، ابهر و قیدار دیده مى شود.
چاروق دوزی
بر اساس کشفیات باستانشناسی(چکمه چرمی متعلق به مرد نمکی شماره ۱) می توان ریشه صنایع چرمی در استان از انواع چاروقهای تولید شده استان در طی دوره های مختلف تاریخی می توان به انواع کنفی ،تمام پوست، کشاورزی ،تمام چرم، توری،پرده بند و…، اشاره نمود.
هر کدام با روشی خاص و با استفاده ازچرم، پوست فرآوری شده و مواد مختلفی چون پنبه، کنف، ابریشم و…،تهیه می شده است.
چاروقهای توری و پرده بند منحصرا در شهر زنجان تولید می شود و چاروقهای چرمی بنا به تقاضای مشتری قابلیت تبدیل به انواع روفرشی با تزیینات فوق العاده ظریف را نیز داراست.
بر اساس کشفیات باستانشناسی(چکمه چرمی متعلق به مرد نمکی شماره ۱) می توان ریشه صنایع چرمی در استان زنجان را حداقل در ۲۰۰۰ سال قبل جست.
قدمت هنر چاروق دوزی احتمالاً به دوره (ساسانی) و اوج تزئینات آن به دوره (صفوی) می رسد که زیبایی و تنوع طرح و نقوش آن، چشم هر هنرشناسی را شیفته نقوش انتزاعی و اصیل خود می نماید. خواستگاه این هنر دراستان زنجان شهر سلطانیه بوده و از آن منطقه به زنجان منتقل گردیده است.
از انواع چاروقهای تولید شده استان در طی دوره های مختلف تاریخی می توان به انواع کنفی ،تمام پوست، کشاورزی ،تمام چرم، توری،پرده بند و…، اشاره نمود، که هر کدام با روشی خاص و با استفاده ازچرم، پوست فرآوری شده و مواد مختلفی چون پنبه، کنف، ابریشم و…،تهیه می شده است.
چاروق
تلفیق زیبای چرم و هنردستان هنرمندان زنجانی پدیدآورنده اثری زیبا و ماندگار به نام چاروق است که در زبان محلی به آن چارخ می‌گویند.
چاروق دوزی یکی از هنرهای اصیل و ماندگار صنعتگران زنجانی است که هنرمندان این خطه تبحر خاصی در خلق آن دارند.
چاروق که در زبان ترکی به آن چارخ می گویند، نوعی پاپوش با نوک عقابی برگشته است که اغلب با چرم دباغی شده‌ای که رنگ قرمز متمایل به زرشکی دارد تولید میشود.
این پاپوش سنتی با استفاده از نخ ابریشمی رنگی، نخ گلابتون، مخمل، پاشنه‌های چوبی، نوار زیگزاگ و چرم گاوی در انواع مختلف: توری، پرده بند و تمام چرم (پشت باز و پشت بسته) تولید میشود.
خاستگاه اصلی این هنر بی بدیل در استان زنجان شهر سلطانیه است که زیبایی و تنوع طرح و نقش آن چشم هر بیننده‌ای را شیفته نقوش انتزاعی و اصیل خود می‌کند.
از انواع چاروقهای تولید شده در استان زنجان می‌توان به انواع کنفی، تمام پوست، کشاورزی، تمام چرم، توری و پرده بند اشاره کرد که هر کدام با روشی خاص و با استفاده از چرم فرآوری شده و مواد مختلفی، چون پنبه، کنف و ابریشم تهیه میشود.
گیوه دوزی زنجان
گیوه تا ۲۰ سال پیش مشتریان زیادى داشت. استفاده از کفشهاى چرمى در تابستانهاى گرم ناممکن بود و اغلب مردم گیوه پوش بودند. از کفاشهاى قدیم که در مورد گیوه پرس و جو کنید متوجه میشوید که چه اقتصادى پشت این محصول به ظاهر ساده نشسته است.
پیرمردى که در مغازه کفش فروشى پشت دخل ایستاده، میگوید: «قدیمها ۲۵ تا ۲۶ نوع گیوه تولید میشد. عدهاى خانم رویهاش را قلاب بافى میکردند و به ما میفروختند. عدهاى دیگر هم کهنه چینى میکردند. یعنى پارچه را با چسب و گریس روى هم چین میدادند تا سفت و ضخیم و براى کف گیوه استاده شود. البته بعضى از گیوهها هم چرمى بودند که ساختش کار چرم فروشان بود. اینها را گیوه‌فروشها میخریدند و به هم میدوختند و میفروختند[۲]» امروز دیگر گیوهها را فقط در مغازهای در نزدیک بازار بفروش میرسانند.
گیوه‌دوزی
بر اساس صحبتی که با آقای ناصر حسینی داشتم ایشان متولد سال ۱۳۴۵ هستند و ۲۵ سال است که در این شغل فعالیت می کنند. در زنجان هم تولید گیوه رواج داشت اما اکنون کمتر از آن استفاده میشود. تولید گیوه که به مرور زمان بسیار کم شده. همه مراحل تولید این پاپوش، دستی است و عموماً از نخ قالی، نخ ابریشم و کف آن از پارچه، چرم یا لاستیک است. رویه گیوه به دست زنان و توسط انواع سوزن وجوالدوز بافته میشود و قسمت کف گیوه (زیره) نام دارد که از جنس پارچه، چرم یا لاستیک میباشد.
– نوعی پاپوش تابستانی، سبک، بادوام و مناسب برای راهپیمایی‌های طولانی، ویژه مردان روستایی و از جمله صنایع دستی منطقه زنجان است.
ساخت گیوه
بهترین گیوه ها در زنجان تولید می شود. در ساخت گیوه زنجان ۲ نفر مشارکت دارند که عبارتند از: گیوه باف و گیوه دوز. بدون وجود رویه گیوه که اغلب توسط زنان بافته می شود گیوه دوزی وجود نخواهد داشت.
ویژگیهای یک گیوه خوب و مناسب این است که، رویه بافته شده از نخ پنبه ای باشد، زیره و کفی، از چرم گاومیش بوده و اتصال رویه با کفی، بوسیله دوخت انجام گیرد.
فرش زنجان
استان زنجان یكی از قطب‌های فعال قالیبافی در سطح كشور است. قالی در استان زنجان، به جهت نحوه بافت و مواد اولیه مصرفی آن و همبسته با نوع طرح و نقش آن به چند دسته تقسیم می‌كنیم. در وهله اول در استان زنجان از گذشته بسیار دور یك نوع قالی شبیه به خرسك در منطقه قیدار با رج شمار بالا و یك پود كلفت تهیه می‌شده است كه در این نوع فرش پود نازك استفاده نمی‌شده، در حقیقت سنتی‌ترین فرش دستبافت استان محسوب میشود، كه اكثر روستاییان با بافت این نوع زیرانداز آشنایی كامل داشته‌اند.
البته در حال حاضر نیز تعدادی از خانم های روستایی به بافت این نوع قالی مبادرت می‌نمایند.
نوع دیگری از قالی كه خاص استان زنجان بوده است، قالی با نقش «شاه بلاغی» و غلط ماهی، كه هر دو نقشه به شكل ذهنی اجرا می‌گردیده و از نظر كیفیت از خرسكهای اولیه ریزتر بافته میشود ولی از نظر مرغوبیت، نوع نقشه اجرایی كیفیتی لازم را ندارند.
این نوع بافته در زنجان طرفداران مخصوص به خودش را دارد و كسانی كه استطاعات خرید فرشهای ریزبافت را ندارند از این نوع قالی‌ها خریداری می‌كنند كه از نظر قیمت در سطح پایین‌تری هستند. رایج‌ترین نوع قالی پشمی در استان زنجان نوع فرش دستبافت طرح افشار با رج شماره حدود 30 الی 40 رج می باشد، این نوع قالی ریزبافت، وارداتی بوده و از آذربایجان غربی وارد استان زنجان شده است.
صنعتگران قالی‌باف در شهرستان‌های زنجان و طارم، گرماب و روستاهای تابعه آن بیشتر این نوع قالی را تولید می‌كنند. حدود 50 الی 60 سال است كه این طرح وارد قالی زنجان شده است كه در حقیقت یك نوع شكل بسیار انتزاعی است كه در حقیقت 5 طرح ماهی است، با رنگهای مختلف، كه با هم تركیب شده‌اند و به شكل یك نقش واحد در فرش تكرار می‌شوند.
بافنده‌های این نوع قالی، بیشتر ساكنین شهر زنجان می‌باشند كه از تولید این بافته‌ها رضایت كامل داشته و از نظر فروش نیز بازار خوبی دارند. ناگفته نماند كه در نقشه فرشهای زنجان باز هم نقوش وارداتی مشاهده میشود كه این نقوش شامل: نقشه شاه عباسی، گل فرنگ، شكارگاه، شطرنجی و غیره هستند كه از استان‌های دیگر به زنجان وارد شده است و دلیل ورود این نقش‌ها، علاقه به ایجاد تنوع در نقش، بین بافنده‌ها بوده است.
واژه گلیم به طور ساده یك فرش با بافت صاف یا یك نوع قالی بدون كرك یا خواب گره خورده است، نام این فرش در زبانهای مختلف با انواع گوناگون بسیاری استعمال میشود. گلیم در افغانستان، كلیم و در اوكراین، پلاس در قفقاز، لیاط در سوریه و لبنان، چیلیم در رومان و همچنین كلیم در تركیه و لهستان و مجارستان و صربستان از جمله نامهای متفاوت آن است.
بعلاوه صنعت صاف‌بافی به شكلی در همه جهان از رشته‌های وسیع آمریكا تا اسكاندیناوی و اندونزی یافت میشود. گهگاهی فقط شباهتی در ساخت آنچه تولید میشود وجود داد. لیكن دیسیپلینی كه ناشی از مواد و تكنیك كار است اغلب منجر به شباهتهای بارزی در نقوش و هیئت فرشها می‌گردد.
كارگاههای بافندگی كه در سرتاسر آسیا برای بافت گلیم به كار می‌رود، فوق‌العاده ساده هستند و در عین حال هنگامی كه با مهارت و استادی دیرین بافندگان توام می‌گردد یك بخش اساسی كار را تشكیل می‌دهد كه نتیجه آن فرشهای خوش تركیبی است كه دارای طرحهای دقیق و پیچیده‌ای میباشد، دو نوع دستگاه بافندگی وجود دارد: نوع زمینی قابل حمل و نقلی، نوع دائم عمودی‌كه در شهرها و روستاها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
جاجیم سنتی زنجان جزء صنایع دستی معروف شهر زنجان می باشد. جاجیم یکی از قدیمی ترین پارچه های ایران است که به صورت دستباف تولید می شده است.
امروزه هم در بعضی از روستاها و کسانی که عشایر هستند جاجیم درست می‌کنند. در گذشته از جاجیم سنتی برای جا رختخوابی و یا روی کرسی استفاده می کرده اند اما امروز در تولید کیف، کفش، زیرانداز و… از آن استفاده میشود.
مهمترین مواد اولیه برای تولید جاجیم نخ پشمی است بعضی ها نخ پشمی را در کارخانه رنگ می کنند و بعضی از نخ های پشمی به صورت سنتی رنگرزی میشود. برای تولید جاجیم هم از وسایل و ابزار ساده استفاده می کنند.
رنگرزی زنجان
درخصوص سابقه رنگرزی استان زنجان اطلاعاتی در دست نیست ولی به یقین می توان گفت که رنگرزی الیاف از زمان رواج قالیبافی در استان متداول بوده است و بافندگان قالی با پی بردن به خواص رنگ دهی گیاهان منطقه و رنگرزی الیافی چون پشم و نخ توانستند قالی های نفیس و باارزشی را تولید نمایند با استناد به مدارک موجود اقوام افشار ساکن در این استان علاوه بر تولید بهترین فرشهای ایران رنگرزی الیاف را نیز به عهده داشتند.
آنان با استفاده از گیاهان مختلف از جمله روناس، حنا، جاشیر، پوست گردو، پوست انار، پوست پیاز و گیاهان دارای رنگدانه گیاهی دیگر و با بکارگیری انواع فنون و مهارتهای حرفه ای رنگهای متنوع را تهیه می کردند.
کارگاه رنگرزی و محل داد و ستد الیاف پشمی و نخی این اقوام، جنب تیمچه بازار بوده که از بازار زنجان بطرف خیابان کمربندی خیام امتداد داشته است. ولی امروزه به علت رواج رنگهای شیمیایی شیوه رنگرزی سنتی کمرنگ شده است و تعداد اندکی از کارگاههای رنگرزی شیمیایی در کاروانسرای شاطرعلی